Maandag 19 april gaf kinderarts Ellen Croonen een presentatie tijdens de regionale bijscholing voor kinderartsen over FPIES, een ziektebeeld waarvoor in 2017 de eerste internationale richtlijn verscheen. FPIES komt vooral voor bij jonge kinderen en staat voor Food Protein-Induced Enterocolitis Syndrome. Dit betekent dat er door een voedingsmiddel een ontstekingsreactie in de darmen ontstaat, waardoor het kind onder andere gaat braken. Ellen Croonen vertelt meer over dit ziektebeeld om zo ouders, huisartsen, jeugdartsen, kinderartsen én diëtisten alert te maken.
Wat is FPIES?
‘Eigenlijk bestaat FPIES al sinds de jaren ’70,’ zegt Ellen Croonen, ‘maar is in 2017 pas de eerste internationale richtlijn gemaakt om de arts te voorzien van een leidraad voor de zorg van patiënten met FPIES.’ Bij FPIES is het belangrijkste symptoom dat kinderen herhaaldelijk gaan braken, één tot vier uur na inname van het voedingsmiddel. Dit braken kan zeer hevig zijn en gaat vaak gepaard met extreme slapte en bleekheid, een lage lichaamstemperatuur, verminderde alertheid en/of een lage bloeddruk. Vaak is er vijf tot tien uur na inname van het voedingsmiddel ook sprake van diarree.
Hoe komt het dat FPIES nog niet vaak wordt herkend?
‘De klachten van FPIES komen overeen met klachten welke bij veel ziektebeelden binnen de kindergeneeskunde worden gezien, zoals een buikgriep, maar ook bij bloedvergiftiging. Om FPIES als oorzaak te kunnen herkennen moet je bekend zijn met het ziektebeeld.’ Het is dus belangrijk om ook onderzoek te doen naar de andere criteria voor het stellen van de diagnose, zoals het meten van de temperatuur en de bloeddruk. Deze criteria worden namelijk niet altijd gemeten als een kind bij de huisarts of in het ziekenhuis komt. ‘Als een kind met braken en diarree bij de arts komt en ook een beetje slap is, denk je vaak dat het kind buikgriep heeft en daar niet lekker van is. Je geeft het kind ondansetron (een medicijn om het braken te stoppen) en je ziet het kind opknappen. Als FPIES niet herkend wordt, dan is de kans groot dat het kind een week later weer dezelfde klachten krijgt door het eten van het voedingsmiddel. De kans is zelfs aanwezig dat het kind op de eerste hulp terecht komt door de klachten, waarbij levensbedreigende situaties bekend zijn.’
Bij welke leeftijd en voeding komt FPIES voor?
‘We zien vaak jonge kinderen die nog maar drie tot vijf maanden oud zijn,’ vervolgt Ellen Croonen. ‘Dat is ook de leeftijd waarop vaak wordt overgestapt van borstvoeding naar flesvoeding. Koemelk is het meest voorkomende voedingsmiddel waarbij FPIES ontstaat. Daarnaast zien we FPIES bij introductie van vaste voedingsmiddelen. In principe kan FPIES voorkomen bij elk voedingsmiddel, maar de meer voorkomende voedingsmiddelen naast koemelk zijn soja, granen, tarwe, vis, pinda en kippenei. De meeste kinderen hebben FPIES door één voedingsmiddel, maar een reactie op meerdere voedingsmiddelen is wel mogelijk.’
Wat zijn de verschillen tussen FPIES en andere voedselallergieën?
‘FPIES wordt gezien als een voedselallergie. Het is echter een ander ziektebeeld dan een klassieke voedselallergie en moet daardoor ook anders behandeld worden. Het eerste belangrijke verschil is de oorzaak van de reactie. De vaker voorkomende klassieke voedselallergie wordt ook wel een IgE gemedieerde voedselallergie genoemd, omdat het ontstaat door antistoffen tegen het voedingsmiddel in het bloed. Het tweede belangrijke verschil tussen een klassieke voedselallergie en FPIES is de snelheid van de reactie. Bij FPIES ontstaan klachten één tot vier uur na inname van het voedingsmiddel. Bij een klassieke voedselallergie treedt de reactie binnen twee uur op, vaak sneller. Het derde verschil tussen een klassieke voedselallergie en FPIES is het verschil in klachten. Het is dan ook erg belangrijk om de klachten goed uit te vragen. Zo worden bij FPIES geen luchtwegklachten, eczeem of andere huiduitslag gezien, die bij een klassieke voedselallergie vaak wel optreden. Het vierde belangrijke verschil is dat de behandeling van een klassieke voedselallergie niet werkt bij FPIES. Een pinda-allergie kan bijvoorbeeld worden behandeld met een adrenalinepen. Deze behandeling werkt niet bij FPIES’
Hoe is FPIES te behandelen?
‘FPIES zelf is niet te behandelen. Het belangrijkste is het voorkomen van een reactie door het mijden van het betreffende voedingsmiddel. Als er dan onverhoopt toch een reactie optreedt, is het belangrijk om de symptomen te behandelen. Het doel van de behandeling is het stoppen van het braken. Dit kan door middel van een medicijn (ondansetron) dat vaak in drankvorm wordt gegeven. Als het kind daarna nog steeds blijft overgeven, dan kan het medicijn via een infuus worden gegeven. Indien nodig krijgt het kind ook extra vocht via het infuus om het vochttekort aan te vullen en eventueel de bloeddruk weer op een normaal niveau te krijgen. Ouders krijgen duidelijke instructies van ons hoe ze met een reactie om moeten gaan in iedere situatie, ook bijvoorbeeld op vakantie in het buitenland.’
‘Belangrijk voor ouders, huisartsen, jeugdartsen, kinderartsen en diëtisten’
Ellen Croonen vindt het belangrijk dat er meer aandacht is voor FPIES. ‘Het belangrijkste van FPIES is het herkennen van de klachten, aangezien een kind echt heel ziek kan worden. Pas als FPIES als diagnose wordt erkend kan de juiste behandeling gegeven worden. Daarom is het ook zo belangrijk dat ouders zelf, maar met name huisartsen, jeugdartsen, kinderartsen én diëtisten, bekend zijn met dit ziektebeeld. Zo kan de diagnose FPIES hopelijk eerder worden gesteld, om kinderen en hun ouders de beste zorg te kunnen geven.’