Een opiaten-epidemie zoals in de Verenigde Staten heerst, zal in Nederland niet zo gauw optreden vanwege de manier waarop ons zorgstelsel is ingericht, blijkt uit promotie-onderzoek van CWZ-apotheker Arno Kalkman. ‘Wel moeten we waakzaam blijven op de risico’s’, adviseert hij. Om artsen die opiaten voorschrijven te helpen dit op een verantwoorde wijze te doen, organiseerde CWZ in samenwerking met het Radboudumc en het Nijmeegs Expertisecentrum voor Complexe Farmacie (NECF) een week voor de promotie een symposium hierover.
Wat zijn opiaten?
Opiaten zijn sterke pijnstillers die artsen voorschrijven bij ernstige pijn. Bijvoorbeeld na een operatie of ongeval, maar ook bij kanker of moeilijk behandelbare chronische pijn. Het gaat daarbij vooral om oxycodon, morfine of fentanyl. ‘Als mensen deze middelen kortdurend gebruiken, zijn ze heel geschikt om ernstige pijn na een operatie te onderdrukken’, zegt Arno Kalkman. ‘Langdurig gebruik of gebruik in hoge dosering kan leiden tot afhankelijkheid van deze medicijnen. Voorkomen is dan veel beter dan genezen, want het stoppen van deze middelen is niet altijd gemakkelijk. Daarom is het van belang dat voorschrijvers het gebruik goed in de gaten houden en afhankelijkheid wordt voorkomen.’ Hierin werken ziekenhuizen in de regio Nijmegen samen met huisartsen en apothekers.
Huisarts
Hoe voorkomen we dat mensen deze middelen langdurig gebruiken? ‘Per operatie hebben we in regionale protocollen beschreven welke pijnbestrijding nodig is’, zegt CWZ-ziekenhuisapotheker Jacqueline Bos. ‘Als mensen opiaten krijgen voorschreven, dan geven we ze die in de kleinst mogelijke hoeveelheid die voldoende zou moeten zijn mee naar huis. Heeft iemand dan nog meer zware pijnstilling nodig, dan kan men de chirurg om advies vragen of dan gaat men naar de huisarts. Er is regionaal afgesproken dat contact met de voorschrijver in het ziekenhuis altijd mogelijk is. Belangrijk is dat de huisarts achterhaalt waarom iemand nog opiaten nodig heeft. Is dit voor pijnbestrijding, of spelen er andere dingen. Soms loopt iemand meer risico om afhankelijk te worden van de medicatie, bijvoorbeeld als die persoon ook een psychiatrische ziekte heeft. Het is belangrijk dat voorschrijvers zich daarvan bewust zijn.’
Regionale samenwerking
In regionale protocollen zijn afspraken beschreven waarin huisartsen, medisch specialisten en specialisten ouderengeneeskunde kunnen zien hoe ze op verantwoorde wijze opiaten kunnen voorschrijven bij pijn na een operatie en hoe ze opiatengebruik kunnen afbouwen. Daarnaast zijn er alternatieven waarop de huisarts kan terugvallen, zoals het inschakelen van een pijnteam in CWZ of in het Radboudumc of een verslavingsspecialist. Het pijnteam helpt mensen met chronische pijn om hiermee om te gaan zonder gebruik van opiaten, bijvoorbeeld met een zenuwblokkade, andere medicatie, fysiotherapie of specifieke vormen van psychologische begeleiding. ‘Het voordeel van deze regionale samenwerking is dat alle artsen die opiaten voorschrijven zich aan dezelfde afspraken houden. Patiënten krijgen dus overal dezelfde informatie en hetzelfde advies’, zegt Bos.
Zorgsysteem
‘Door deze goede samenwerking tussen zorgverleners is de kans klein dat in Nederland een opiaten-epidemie ontstaat zoals die in de VS heerst’, zegt Arno Kalkman. ‘Opiaten zijn bij ons alleen op doktersrecept verkrijgbaar en huisartsen hebben goed zicht op hun patiënten. Bovendien hebben mensen in ons zorgsysteem toegang tot passende zorg zonder dat dit voor henzelf hoge kosten met zich meebrengt. Mensen hoeven bij ons niet te kiezen tussen bijvoorbeeld een nieuwe knie of chronische pijnbestrijding, zoals in de VS soms het geval is. Ten slotte is er in Nederland een goede en toegankelijke verslavingszorg, die wordt gedekt door zorgverzekeraars. Dit is één van de verklaringen waarom in Nederland een opiatencrisis van Amerikaanse proporties bespaard is gebleven.’
Arno Kalkman verdedigt zijn proefschrift op 9 oktober aan de Radboud Universiteit.
Meer informatie
- Het proefschrift is na 9 oktober op te vragen bij de Radboud Universiteit.
- Lees het interview met Arno Kalkman over zijn onderzoek.
- Bij de start van Kalkmans onderzoek verscheen dit nieuwsbericht, waarin ook een pijnarts, psychiater en hoogleraar medicatieveiligheid aan het woord kwamen.