Op 13 oktober vond het symposium ‘Van terminaal naar proactief’ plaats ter ere van het 10-jarige bestaan van het palliatief en ondersteunend team CWZ.
Enthousiaste reacties
Tijdens deze avond voor zorgprofessionals vertelden de sprekers over wat palliatieve zorg tegenwoordig is, hoe de palliatieve fase te markeren en wat proactieve zorg inhoudt. De ruim 200 deelnemers (online en fysiek), waaronder (huis)artsen en (wijk)verpleegkundigen, kregen handvaten voor het proactieve zorggesprek: hoe start je zo’n gesprek en welke vragen kun je stellen? Bij de evaluatie gaven deelnemers enthousiaste reacties. 'Ik ben onder de indruk van de kwaliteit van de presentaties, de ontwikkelde kennis over palliatieve zorg en de persoonlijke aspecten die aandacht krijgen' en 'Lof voor de sprekers en dank voor dit waardevolle symposium' waren enkele van de reacties.
10 jaar palliatieve zorg
Cindy de Bont, manager van het palliatief en ondersteunend team, en tevens avondvoorzitter, zorgde voor een persoonlijke opening van het symposium. Daarna startte dr. Robert van Dongen, anesthesioloog en pijnspecialist, de eerste presentatie met een terugblik. Samen met dr. Caroline Mandigers, internist, hematoloog en oncoloog en Dianna Lijst, verpleegkundig specialist palliatieve zorg, vertelden deze eerste leden van het palliatieve team over de ontwikkelingen in de tijd van toen naar nu. Caroline: ‘Van terminaal naar proactief: van palliatieve zorg op een heel laat moment en gericht op het overlijden, naar een veel eerder moment en gericht op kwaliteit van leven en uiteindelijk kwaliteit van sterven.’ Dianna vertelde over indicaties voor inzet van het palliatief en ondersteunend team CWZ. Het zakkaartje (pdf) van het team is daarbij een handig hulpmiddel.
Markeren van de palliatieve fase
Nancy Schreur, verpleegkundig specialist palliatieve zorg, nam de deelnemers mee in wat palliatieve zorg is. Nancy: ‘Kijken we allemaal door dezelfde bril? En hoe kun je de palliatieve fase markeren? Daarvoor is er de veelgebruikte surprise question voor palliatieve zorg. Die vraag is: zou ik verrast zijn als mijn patiënt binnen 12 maanden zou overlijden? De uitkomst van deze vraag bepaalt of er een palliatieve zorgbehoefte is voor de kwaliteit van leven.’
Nancy vervolgde: 'Het markeren van de palliatieve fase is belangrijk omdat je doel van zorg verandert. Bij curatieve zorg neem je soms bijwerkingen van een behandeling of interventies voor lief, omdat je doel genezing is. In de palliatieve fase richt je je op kwaliteit van leven. Dus dan weeg je de voor- en nadelen van behandeling of interventie af in het licht van kwaliteit van leven.’
Proactieve palliatieve zorg: wat is dat?
Prof. dr. Yvonne Engels, hoogleraar zingeving in de gezondheidszorg Radboud Universiteit, was de volgende spreker en vertelde over proactieve zorg. Yvonne: 'In Nederland gebruiken we met elkaar de term proactieve zorgplanning. De internationale term ervoor is advanced care planning (ACP). Dit onderwerp is hot.’
Aan de hand van persoonlijke ervaringen en wetenschappelijke onderzoeken vertelde Yvonne over ontwikkelingen in proactieve zorgplanning (PZP) in de loop der jaren. Zij benadrukte: ‘Het is belangrijk dat mensen die je liefhebben weten wat je normen, wensen en waarden zijn. Met nabijheid van de dood krijgen andere waarden meer waarde. En je moet altijd oog hebben voor de context en zingeving. Wat houdt iemand bezig? Dit om de zorg erop te kunnen aansluiten. Bovendien kan dat veranderen. Proactieve zorgplanning is nooit een afvinklijstje en niet eenmalig, je blijft in gesprek.’
Handvaten voor gesprek over proactieve zorg
Hoe en wanneer ga je met iemand in gesprek over proactieve zorgplanning? Jolande IJsseldijk, verpleegkundig consulent palliatieve zorg, gaf allerlei suggesties en voorbeeldzinnen tijdens haar presentatie. Zoals: ‘Wat is nu en voor u op de korte termijn belangrijk?’ Of deze geliefde vraag: ‘Wat houdt u op dit moment bezig?’ Proactieve zorg zal zich blijven ontwikkelen. Jolande: ‘Het is fijn als het gesprek tijdig kan plaatsvinden. Nu is het veelal pas in de acute fase. Het gaat om de kwaliteit van leven. Ieder mens is uniek. Het is belangrijk om de wensen en behoeften van iedere patiënt op tafel te krijgen.’
Proactieve zorg: hoe doen we dat met elkaar?
Dr. Laura Vermeer, longarts, vertelde onder meer over de pilot proactieve zorg bij COPD patiënten. Ook vertelde Laura over communicatie tussen huisartsen en ziekenhuisartsen over patiënten, en wat daarin beter kan. Laura: ‘Er lopen mooie initiatieven in de regio met betrekking tot proactieve zorgplanning.’
Op de foto v.l.n.r.: Cindy de Bont, Robert van Dongen, Caroline Mandigers, Dianna Lijst, Nancy Schreur, Yvonne Engels, Jolande IJsseldijk, Laura Vermeer.
Meer informatie
Palliatieve zorg: wat is dat?
Palliatieve zorg is er voor mensen bij wie genezing van ziekte niet meer mogelijk is. Kwaliteit van leven staat bij deze zorg centraal. Mensen kunnen in de palliatieve fase van hun ziekte zijn, door bijvoorbeeld een ongeneeslijke vorm van kanker. Maar ook door andere aandoeningen, zoals dementie, hartfalen en COPD. Anders dan veel mensen denken, is palliatieve zorg meer dan alleen zorg in de stervensfase. Hoe lang de palliatieve fase duurt is per ziekte en patiënt verschillend. Dit kan een periode zijn van jaren of maanden, tot slechts enkele dagen.
In Notes for Nursing (2022), op pagina 5, vertelt het team over 'Palliatieve zorg, dat doen we samen!' in het kader van waardegedreven zorg in CWZ.
Over het consultteam palliatieve zorg CWZ
Het palliatief en ondersteunend team CWZ bestaat uit medisch specialisten, verpleegkundig specialisten en verpleegkundig consulenten. Zij zijn allemaal gespecialiseerd in het bieden van palliatieve zorg. Ook andere zorgverleners zijn betrokken. Zoals een medisch maatschappelijk werker, een psycholoog, een geestelijk verzorger en een familiezorg verpleegkundige. Ga voor meer informatie over palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ naar onze website.
Doel palliatief en ondersteunend team
Het doel is ondersteunen en adviseren van het behandelteam bij het optimaliseren van de zorg rondom de patiënt in de palliatieve fase. Hierbij is aandacht voor de lichamelijke, sociale, psychische en existentiële dimensie. Het belangrijkste doel van palliatieve zorg is het behouden van kwaliteit van leven en waar mogelijk deze te verbeteren. Niet alleen voor de patiënt, maar ook voor diens naasten.
Wat kan het palliatief en ondersteunend team betekenen
- Afnemen van multidimensionele anamnese
- Ondersteunen en adviseren ten aanzien van symptoom-management. Bijvoorbeeld niet-medicamenteuze interventies en medicatie-advies bij onder andere dyspnoe, angst, misselijkheid en pijn
- Geven van voorlichting. Bijvoorbeeld over palliatieve sedatie of vocht en voeding in de laatste stervensfase
- Ondersteunen bij gezamenlijke besluitvorming waarin de zorg wordt afgestemd op doelen, wensen en behoeften van de patiënt rondom behandeling of levenseinde
- Maken van een proactief zorgplan. Bijvoorbeeld bij te verwachten problemen en beleid ten aanzien van heropname