Sinds mei leren we in CWZ patiënten op de afdeling Zelfzorg Thuis om zelf zorghandelingen uit te voeren. Inmiddels hebben onze verpleegkundig vaardigheidsinstructeurs al meer dan 100 patiënten getraind om zelf of met hulp van een naaste handelingen te verrichten die anders door een zorgverlener in het ziekenhuis, wijkverpleegkundige of andere zorgprofessional gedaan zouden zijn. Dat aantal groeit snel, omdat ook het aantal scholingen snel stijgt. Van 4 bij de start zijn dat er nu al 10.
'We zien dat het werkt'
‘We zien dat het werkt’, zegt afdelingshoofd Bas Donderwinkel. ‘Bij de patiënten met een draagbaar infuus (intraveneuze poliklinische antimicrobiële therapie - IPAT) kan na de scholing meer dan 90% de elastomeerbol met de medicatie zelf of met hulp van een mantelzorger vervangen. Terwijl we vooraf uitgingen van de helft. Voorheen deed de wijkverpleging dit voor alle patiënten, maar nu is alleen achterwacht nodig. Dit betekent dat een wijkverpleegkundige thuis nog één of twee keer meekijkt en vragen beantwoordt en daarnaast altijd oproepbaar blijft voor vragen tijdens de antibioticakuur.’
Praktijk is anders
Toen Zelfzorg Thuis startte, was de afdeling en deze manier van werken in CWZ helemaal nieuw. Je kunt vooraf inschatten hoe de werkzaamheden zullen zijn, maar in de praktijk blijken sommige dingen toch anders, merkten verpleegkundig vaardigheidsinstructeurs Chelly Fecunda en Robin Büyükkaya. ‘Het aansluiten van een infuuslijn op een PICC-lijn of een elastomeerbol aansluiten is voor ons routine’, zegt Chelly Fecunda. ‘Maar op een begrijpelijke manier uitleggen hoe dat moet, vraagt om een heel andere aanpak. Als verpleegkundige geef je over dit soort handelingen ook meestal uitleg aan een collega, wat weer heel anders is dan een patiënt instrueren die geen medische voorkennis heeft. Bovendien is elke patiënt uniek. Daarom spelen we in op ieders unieke behoeften en letten we bijvoorbeeld goed op of een patiënt gespannen is. Daarop hebben we onze instructies verfijnd en verbeterd.’
Thuis is anders
Ook de omgeving thuis is niet te vergelijken met het ziekenhuis. In CWZ is alles bijna steriel, terwijl thuis de huisdieren rondlopen en de patiënt aan de keukentafel wil zitten. Hoe maak je die omgeving steriel? ‘Ook dat is onderdeel van de scholing’, zegt Robin Büyükkaya. ‘In het ziekenhuis hebben we alle benodigdheden binnen handbereik, maar thuis ligt een pleister niet altijd klaar. Bovendien is een patiënt thuis beweeglijker, wat vraagt om betere fixatie van een infuuslijn. Dit zijn dingen waar je in het ziekenhuis niet snel aan denkt.’ ‘Daarom is de samenwerking met de thuiszorg zo belangrijk’, voegt Chelly Fecunda toe. ‘Zij hebben de ervaring en weten hoe het er thuis aan toegaat. We betrekken hen daarom ook bij de nieuwe scholingen, zodat we deze inzichten direct kunnen meenemen.’
Ogen van wijkverpleging cruciaal
Volgens verpleegkundig specialist infectieziekten Sofie Koenders zijn de ogen van de wijkverpleging cruciaal. Zij is nauw betrokken bij het traject waarin patiënten thuis de elastomeerbol van hun infuus vervangen (IPAT). 'Thuis is de beste plek om te herstellen, maar mensen beseffen vaak niet dat ze daar een nieuwe balans moeten vinden. In het ziekenhuis wordt veel voor hen gedaan en eenmaal thuis pakken ze hun dagelijkse bezigheden weer op. Dat is goed voor het herstel, maar kost ook energie, waardoor mensen zich soms vermoeider of zieker voelen. Dan kan het dat zij zich onzekerder voelen en het vertrouwen terugloopt dat ze de elastomeerbol zelf kunnen vervangen. Het is dan fijn dat de wijkverpleegkundige bij thuiskomst aanwezig is om de eerste keer mee te kijken bij het infuus aansluiten. De wijkverpleegkundige begeleidt niet alleen de handeling, maar is ook coach, motivator en een belangrijk aanspreekpunt voor onze patiënten. Binnen de huidige zorg verandert ook hun rol.'
Mensen waarderen de herwonnen regie
De meeste patiënten zijn blij met de nieuwe manier van werken. ‘Als ik mensen later spreek, dan zijn ze vaak trots dat ze het zelf kunnen’, zegt Sofie Koenders. ‘Ook al voelt het vooraf soms een beetje spannend. Mensen waarderen de herwonnen regie over hun leven. Ze kunnen hun eigen dagindeling weer meer bepalen en er komen minder zorgprofessionals over de vloer. Ze kunnen zichzelf beter redden en zijn minder afhankelijk van anderen.’
Op dit moment biedt Zelfzorg Thuis de volgende scholingen
- Aansluiten elastomeerbol bij IPAT
- Digitale vaardigheden
- Intramusculair injecteren
- Nachtzak katheter aansluiten op dagzak
- Oogdruppelen
- Sondevoeding
- Steunkousen aan- en uittrekken
- Subcutaan injecteren.